Elmar Mirsalayev: Bu gün Azərbaycanın sığorta sektoru yeni inkişaf mərhələsi fonunda dirçəliş dövrünü yaşayır

Maliyyə sisteminin davamlı və dayanıqlı inkişafında başlıca lokomotiv rolunu oynayan sığorta sektorunun sağlam əsaslarla formalaşması ölkənin sosial-iqtisadi rifahını təmin edən əsas amillərdəndir. COVID-19 pandemiyası dünya iqtisadiyyatlarına neqativ yöndə təsir etsə də, sevindirici haldır ki, Azərbaycanın sığorta sektoru bu qlobal fəlakətin yaratdığı məhrumiyyətlərin böyükmiqyaslı zərərliliyindən yayına bildi və müvafiq dövr ərzində böyümə trendini qoruyub saxladı. Cari ilin 6 ayı ərzində də yerli sığorta bazarında artım dinamikası və sektor üzrə aktivlik müşahidə olundu. Sığorta sektorunun icmalı ilə bağlı açıqlanan son rəqəmlərin şərhi və müvafiq dövr ərzində sektorda görülmüş işlərlə bağlı Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasının (ASA) icraçı direktoru Elmar Mirsalayevin AZƏRTAC-a müsahibəsini təqdim edirik:

- Artıq ilin yarısını geridə qoyduq. Ötən dövr ərzində yerli sığorta bazarının yığım dinamikasında volatillik müşahidə olundu. Belə ki, bazar cari ilə azalma ilə başladı, daha sonra artım təmin olundu. Ödənişlərdə isə stabil böyümə diqqət çəkir. Bu dövrə qədər olan icmal rəqəmlərinə əsaslanaraq bazarın mövcud vəziyyətini necə şərh edərdiniz?

- Azərbaycanın sığorta bazarının yarım illik vəziyyətinin şərhinə cari ilin yox, məhz ötən ilin əvvəlindən başlamaq istəyirəm. Bildiyiniz kimi, 2020-ci ilin ilk aylarından etibarən dünyada və ölkəmizdə qeydə alınan COVID-19 pandemiyası müxtəlif sektor və seqmentlərə bu və ya digər formada öz neqativ təsirini göstərməkdədir. Lakin buna baxmayaraq sığorta bazarı digər iqtisadi klassifikasiyalarla müqayisədə pandemiyanın daha genişmiqyaslı təsirindən qismən yayına bildi. Rəqəmlərə nəzər salsaq ötən il ərzində yerli sığorta bazarı iştirakçıları 728.6 milyon manat sığorta haqqı təmin edib. Bu da 2019-cu ilin hesabat göstəriciləri ilə müqayisədə 47.5 milyon manat çoxdur. Analoji artımı sığorta ödənişlərində də görürük. Belə ki, 2020-ci il ərzində baş vermiş sığorta hadisələrinə görə 465.1 milyonmanat, yəni 2019-cu illə müqayisədə 163.6 milyon daha çox sığorta ödənişi həyata keçirilib.

Rəqəmlərdən də görünən artıma səbəb olan bir neçə amil var. Bu istiqamətdə ilk olaraq Azərbaycan Mərkəzi Bankının maliyyə sektorunda pandemiyanın təsirlərinin minimumlaşdırılması ilə bağlı təsdiq edib həyata keçirdiyi Tədbirlər Planını misal göstərə bilərəm. Eyni zamanda Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası və yerli sığorta bazarı iştirakçılarının sığorta savadlılığının artırılması və təbliğatı ilə bağlı layihələrini davam etdirməsi də artım dinamikasının təmin olunmasına zəmin yaratdı. Burada xüsusi bir məqamı da vurğulamaq istəyirəm. Sərt karantin qaydaları təbii olaraq mövcud və potensial sığortaolunan müştəri ilə birbaşa ünsiyyəti məhdudlaşdırırdı. Buna baxmayaraq bazarda sığorta satışları dayanmadı, çünki yerli sığorta bazarı iştirakçıları operativ olaraq onlayn satış strategiyalarını tətbiq etməyə başladılar ki, bazar böyüməsinin başlıca səbəblərindən biri də məhz bu oldu.

Sualda doğru qeyd etdiniz ki, cari ildən etibarən yığımlarda bir volatillik müşahidə edilməyə başladı. Daha dəqiq desək, 2021-ci ilin ilk aylarında yığımlarda ötən ilin müvafiq dövləri ilə müqayisədə azalma qeydə alınırdı. Bu da heç şübhəsiz gözlənilən idi. Çünki ölkəmizdə pandemiya səbəbilə tətbiq edilən sərtləşdirilmiş xüsusi karantin qaydaları birdəfəlik yox, tədricən və mərhələli şəkildə yumşaldılırdı. Nəticədə pandemiyanın ötəri nisbi təsiri məhz həmin aylara təsadüf etdi. Lakin cari ilin artıq mart ayından etibarən artım trendi yenidən bərpa edildi. Azərbaycan Mərkəzi Bankı tərəfindən açıqlanan son göstəricilərə nəzər salsaq, yerli sığorta bazarı iştirakçıları yanvar-may aylarında 398 milyon manat sığorta haqqı təmin edib ki, bu da ötən ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 10%, yəni 36.7 milyon manat çoxdur. Ödənişlər də stabil templə artmaqdadır. Belə ki, qeyd olunan dövr ərzində həyata keçirilmiş ödənişlər ötən ilin yanvar-may ayları ilə müqayisədə 68.1 milyon manat artaraq 208.2 milyon manat təşkil edib. Biz Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası olaraq cari ilin əvvəlindən 2021-ci illə bağlı proqnozumuzda da bildirmişdik ki, müxtəlif dövrlər üzrə yığımlarda qısamüddətli volatillik müşahidə edilə bilər, lakin il sonuna qədər hər hansı kəskin resessiyadan söhbət gedə bilməz.

- Ötən yarım il ərzində daha çox hansı sığorta növləri üzrə aktivlik müşahidə edildi?

- Geridə qoyduğumuz yarım il ərzində yerli sığorta bazarı iştirakçıları tərəfindən təqdim olunan müxtəlif sığorta növləri üzrə dinamik və stabil aktivlik müşahidə olundu. Sevindirici haldır ki, ötən 6 ay ərzində icbari növlərlə yanaşı, könüllü növlərdə də aktivlik qeydə alındı. Belə ki, açıqlanan son icmal göstəricilərinə görə, yanvar-may ayları ərzində yığım dinamikasına görə, aktiv növlər siyahısına Könüllü sığorta sinfinə aid “Həyatın yaşam sığortası” növü başçılıq edir. Belə ki, qeyd olunan növ üzrə müvafiq zaman periodu ərzində yığımlar 24.5 milyon manat artaraq 122.9 milyon manat təşkil edib. 2019-cu ildə Vergi Məcəlləsinə olunan dəyişikliklərin qüvvəyə minməsi ilə adı çəkilən növ üzrə yığımların ötən dövrlərlə müqayisəli artım dinamikası nisbətində azalma trendi yaşansa da, bu neqativ tendensiya tədricən aradan qalxdı və davamlı yüksəliş təmin olundu. Onu da bildirim ki, qeyd olunan sığorta növü həm də bir investisiya aləti kimi sektor üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Yarım il ərzində aktivliyin müşahidə edildiyi daha bir sığorta növü isə “Daşınmaz əmlakın icbari sığortası”dır. Bildiyiniz kimi, bu növ ilə bağlı hələ 2019-cu ilin sonlarından intensiv təbliğat işlərinə start verilmişdi. Bəlkə də bunun uğurlu nəticəsi idi ki, icbari əmlak sığortası pandemiya dövründə də yüksəliş trendini qoruyub saxlaya bildi. Daha bir reallıq isə həm də ondan ibarətdir ki, müxtəlif zamanlarda baş verən gözlənilməz hadisələr, xüsusilə yanğın halları nəticəsində adı çəkilən növ hər dəfə bir az daha aktuallıq qazandı və sığortalı marağına səbəb oldu. Nəticədə yanvar-may ayları ərzində növ üzrə yığımlar 29.8 milyon manat təşkil etdi ki, bu da 2020-ci analoji dövrü ilə müqayisədə 6 milyon manat çoxdur. Qeyd edim ki, Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası olaraq “Daşınmaz əmlakın icbari sığortası” növü üzrə maarifləndirmə və təbliğat işlərini aparmaqda davam edirik.

Müsbət haldır ki, “Daşınmaz əmlakın icbari sığortası” növü ilə yanaşı həm də “Daşınar əmlakın könüllü sığortası” növü üzrə də yığım dinamikasında artım cari ilin əvvəlindən etibarən davam edir. Belə ki, bu könüllü növ üzrə yığımlar yanvar-may ayları ərzində 20.4 milyon manat təşkil edib. Bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4.9 milyon manat çoxdur. Yığım dinamikasındakı müvafiq artım onu göstərir ki, artıq əhali daşınmaz əmlakı ilə yanaşı, həm də könüllü şəkildə daşınar əmlaklarını da sığortalamaqda maraqlıdır.

Müsbət dinamikanın qeydə alındığı daha bir vacib sığorta növü isə “İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta”dır. Sahibkarlara yönəlik bu icbari sığorta növü üzrə 5 aylıq yığımlar 31.7 milyon manat olub ki, bu da 2020-ci ilin 5 ayı ilə müqayisədə 4.8 milyon manat çoxdur. Qeyd etmək istəyirəm ki, adı çəkilən növ üzrə yığımlarda artım bir müddətdir ki, daha qabarıq müşahidə edilir. Buna səbəb olan başlıca amillərdən biri məhz 2019-cu ildə həyata keçirilən uğurlu vergi islahatlarıdır. Davamlı və dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişaf modeli çərçivəsində həyata keçirilən müvafiq islahatlar adı çəkilən sığorta növü fonunda sektorun canlanmasına da zəmin yaratmışdır. Qeyd olunan növ üzrə elektronlaşma prosesinin formalaşdırılması ilə yığım dinamikasının artan xətt üzrə inkişafını stimullaşdırmış oldu.

- Bəs bu müddət ərzində Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası sığorta sektorunda inkişafın təmin olunması üçün nə kimi addımlar atıb?

- Sektorun davamlı və dayanıqlı inkişafı ilə əlaqədar Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası olaraq yerli sığorta bazarı iştirakçılarının fəaliyyətinin stimullaşdırılması, sektorda mövcud boşluqların müəyyən olunaraq aradan qaldırılmasının təşkil olunması, sığorta qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi və ələlxüsus da əhali və sahibkarlıq subyektlərinin sığorta xidmətlərinə əlçatanlığının və marağının təmin olunması məqsədi ilə maarifləndirmə və təbliğat işlərini intensiv şəkildə aparmaqda davam edirik.

Bildiyiniz kimi, hələ ötən ilin sonunda Türkiyə Sığorta Birliyi ilə ilk dəfə olaraq qarşılıqlı əməkdaşlığa dair Memorandum imzalamışdıq. İki qardaş ölkə arasında sığorta sahəsində münasibətlərin qurulması və sığorta ilə bağlı Türkiyə təcrübəsinin öyrənilməsi məqsədi ilə atılmış bu addımın davamı olaraq cari ilin əvvəlində iki qurum arasında ilkin mərhələdə qurulacaq əməkdaşlığın predmetləri müəyyən olundu. Növbəti mərhələdə yerli sığorta bazarı iştirakçıları ilə Türkiyə sığortaçılarının onlayn görüşlərinin təşkili və azərbaycanlı sığortaçıların Türkiyədə təcrübəyə cəlb olunması başlıca prioritetimizdir.

Strateji addımlarımızdan biri də Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı, Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası və İcbari Sığorta Bürosu arasında imzalanmış “Sığorta savadlılığının artırılması, maarifləndirmə, təbliğat və qarşısıalınma tədbirlərinin sistemli və ardıcıl həyata keçirilməsinə dair Memorandum” çərçivəsində bu ilin fevral ayında mövcud və potelsial sığortaolunanlar arasında sığorta məlumatlılığının müəyyən olunması və real boşluqların aşkarlanması üçün geniş sorğu keçirilməsi oldu. Təşkil olunan sorğunun respondentləri Bakı və 12 regional şəhərdə yaşayan 18-65 yaş aralığında olan əhali və biznes subyektlərindən ibarət, ümumilikdə 2150 nəfər arasında keçirildi. Sorğunun ümumi nəticələrinə görə, respondentlərin cavablarında neytral mövqe müşahidə olunmadı, əhali və biznes subyektləri daha çox dəqiq cavablara üstünlük verdi ki, bu da bizə sektordakı real boşluqları müəyyən etməyə imkan yaratdı. Hazırda müvafiq boşluqların doldurulması ilə bağlı iş aparılır.

Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasının bir İctimai Birlik olduğunu əsas götürərək, QHT-lər üçün təmin olunmuş dəstək mexanizmindən də sığorta sektorunun yararlanması və bu kimi layihələrdə aktiv iştirakı səbəbilə QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyi ilə görüşərək növbəti mərhələdə sığorta ilə bağlı layihələr vasitəsilə müsabiqələrdə iştirak yönündə müzakirələr aparıb ilkin razılığa gəlmişik. Hesab edirəm ki, elan olunacaq müsabiqələrə təqdim ediləcək layihələrlə sektorun daha geniş trayektoriyada inkişafını təmin edə biləcəyik.

Ötən dövr ərzində atdığımız ən önəmli addımlardan biri də məhz Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi ilə əməkdaşlıq əlaqələri qurmağımız oldu. Belə ki, bazarın inkişafı sektordakı mövcud boşluqların, çatışmazlıqların aşkarlanmasından və onların doğru tətqiq olunmasından asılıdır. Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin bu yöndə şəffaf və peşəkar fəaliyyətini nəzərə alaraq iki qurum arasında görüş keçirib əməkdaşlıq imkanlarını müzakirə etdik və tərəflər arasında Memorandum imzalandı. Ehtimal edirəm ki, artıq sentyabr ayından başlayacaq aktiv iş mövsümündən etibarən təkliflərimizin Memorandum çərçivəsində realizə edilməsinə nail olacağıq.

Bu dövr ərzində ASA ilə Aqrar Sığorta Fondu arasında da əməkdaşlıq əlaqələri qurularaq rəsmi Memorandum imzalandı. Sazişin başlıca predmetlərinə uyğun olaraq artıq Aqrar Sığorta Fondu sığorta təbliğatı və maarifləndirilməsi işi çərçivəsində ASA ilə birlikdə genişmiqyaslı layihələr icra edəcək.

Sığorta bazarı üçün əhali ilə yanaşı, sahibkarlıq subyektləri də önəm daşıyır. Çünki yerli bazarda sahibkarlara birbaşa xitab edən kifayət qədər sığorta növü mövcuddur. Bizim də bu yöndə başlıca prioritetimiz sahibkarlarda sığorta vərdişlərinin formalaşdırılması və onların sığorta xidmətlərinə əlçatanlığının təmin olunmasından ibarətdir. Məhz bu məqsədlə ötən dövr ərzində Sahibkarlığın İnkişafı Fondu ilə ASA arasında işgüzar görüş keçirildi və iki tərəf arasında qarşılıqlı əməkdaşlığa dair Memorandumun imzalanması yönündə razılığa gəlindi. Düşünürəm ki, bu əməkdaşlıq sahibkarlıq mühitində sığorta vərdişlərinin qısa zamanda formalaşmasına təkan verəcəkdir.

Bütün bu proseslərin tez zamanda uğurlu nəticələrlə yekunlaşması sığorta sahəsində tam elektronlaşma ilə bilavasitə bağlıdır. Bu gün sığorta bazarında müəyyən istiqamətlər üzrə avtomatlaşdırma təmin olunsa da, proses hələ tam yekunlaşmayıb. Bəzi istiqamətlər üzrə sənəd dövriyyəsinin elektronlaşmasına ehtiyac duyulmaqdadır. Proseslərin elektronlaşması mövcud sığortaolunanların vaxt itkisini aradan qaldırmaqla yanaşı, həm də müştəri məmnuniyyətini formalaşdıran başlıca faktordur. Bu vacib amili nəzərə alaraq ASA ötən ay Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzi ilə görüş keçirdi və Mərkəz ilə sığorta şirkətləri arasında elektron sənəd dövriyyəsinin təmin olunmasına dair razılıq əldə olundu. Hazırda bu istiqamətdə ciddi iş aparılır. Fikrimcə ortamüddətli perspektivdə bu istiqamətdə elektronlaşma tam təmin olunacaqdır.

- Rəqəmlər və görülən tədbirlər göstərir ki, yerli sığorta bazarı yarım ili uğurla yola saldı. Bəs növbəti yarım il üzrə başlıca hədəfləriniz və proqnozlarınız hansı istiqamətdədir?

Təbii ki, cari zaman göstəricilər, konkret prioritetlər və başlıca hədəflər müəyyən olunduqdan sonra növbəti dövrü proqnozlaşdırmaq asandır. Cari nəticələrlə tanış olduq. Biz Azərbaycan sığortaçılarının prioriteti dəyişməz olaraq qalır – bazar penetrasiyasının indiki vəziyyətindən bir neçə dəfə yüksəldilməsi və bu penetrasiya artımına xüsusilə də könüllü növlərdə nail olmaq konkret prioritetimizdir. Bu gün “Avtonəqliyyat vasitəsi sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası” növü üzrə ölkəmizdə penetrasiya 100% təmin olunub. Və qürur hissi ilə bildirmək istəyirəm ki, bu nəticəyə görə, Azərbaycan regionda liderdir.

Hədəfimiz isə yerli sığorta bazarı üzrə yığımların ÜDM-dəki payının artırılmasından ibarətdir. Çünki sığorta sektoru maliyyə sisteminin əsas hərəkətverici lokomotivlərindəndir. Sektorumuzun əldə etdiyi və edəcəyi hər bir nailiyyət ölkəmizin maliyyə sisteminin dayanıqlı inkişafının sığortası və qarantıdır.

Növbəti dövr üzrə proqnozlarım isə nikbindir. Son 5 ilin sığorta icmalına və paralel olaraq cari ilin 5 aylıq nəticələrinə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, bazar yığımları üzrə qeydə alınan artım dinamikası növbəti dövrdə də stabil olaraq davam edəcək. Təbii ki, burada bazar iştirakçılarının bugünkü aktiv fəaliyyətlərinin davamlılığı böyük rol oynayır. Hər bir halda sığorta yığımlarında ilin sonuna qədər kəskin resessiya gözlənilmir.

Sevindirici haldır ki, bu gün lokal sığorta bazarı qlobal trendləri araşdırır, uzlaşır və proqressiv addımlar atır. Bu gün ölkə sığortaçıları Azərbaycan Mərkəzi Bankının mütərəqqi nəzarətedici fəaliyyəti nəticəsində uğurla və inamla addımlayır. Və bu gün Azərbaycanın sığorta sektoru yeni inkişaf mərhələsi fonunda dirçəliş dövrünü yaşayır.